I. GİRİŞ
Bu bilgi notu, 20.02.2025 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde teklif edilen İklim Kanunu Taslağı’nda (bundan sonra “Kanun”) yer alan temel düzenlemeleri ve öngörülen kurumsal yapıyı ana hatlarıyla özetlemektedir. Kanunun amaç ve kapsamı aşağıdaki gibidir:
Amaç:
İklim değişikliğiyle mücadeleyi “yeşil büyüme vizyonu” ve “net sıfır emisyon” hedefleriyle kurumsal bir zemine oturtmak, 2053 sıfır emisyon hedefine ulaşmak . 
Kapsam:
Sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ve iklim değişikliğine uyum faaliyetlerine ilişkin mevzuatı, kurumsal yapıyı ve teşvik mekanizmalarını düzenlemek.
II. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELEDE YÖNTEM VE STRATEJİLER
İklim değişikliğiyle mücadele, Kanun’da iki temel sütuna dayanmaktadır:
1. Sera Gazı Emisyonlarının Azaltımı
-
Ulusal Katkı Beyanı (UKB) çerçevesinde belirlenen hedefler doğrultusunda, enerji verimliliği, döngüsel ekonomi ve yenilenebilir enerji yatırımları önceliklendirilmekte,
-
Orman, tarım ve sulak alanların korunması ve artırılması yoluyla karbon yutak kapasitelerinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir.
2. İklim Değişikliğine Uyum
-
Bölgesel risk analizlerine dayalı olarak afet, kuraklık, gıda güvenliği ve halk sağlığı gibi alanlarda önleyici tedbirlerin geliştirilmesi öngörülmektedir.
-
Yerel düzeyde iklim eylemlerinin koordinasyonu amacıyla İl İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulları kurulacak ve Yerel İklim Değişikliği Eylem Planları hazırlanacaktır.
-
Bu sürecin ana koordinatörü olarak, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bünyesindeki İklim Değişikliği Başkanlığı görevlendirilmiştir.
III. EMİSYON TİCARET SİSTEMİ (ETS)
Kanun, sera gazı emisyonlarına üst sınır getiren bir Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulmasını öngörmektedir. Bu sistem kapsamında, ilgili sektörler yıllık emisyon raporlarını doğrulayarak, karşılığında tahsis edilen emisyon haklarını teslim etmekle yükümlü olacaktır. Yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda idari para cezaları ve ek tahsisat teslimi gibi yaptırımlar uygulanacaktır.
ETS sistemi çerçevesinde şu yapılar oluşturulacaktır:
-
Karbon Piyasası Kurulu: Politika ve karar organıdır. Ücretsiz tahsisat miktarlarını ve karbon kredisi kullanım oranlarını belirler.
-
Piyasa İşletmecisi (EPİAŞ): Karbon piyasasında alım-satım işlemlerini yürütür.
-
Merkezi Uzlaştırma Kuruluşu: Teminat yönetimi ve nakit takas süreçlerinden sorumludur.
Ayrıca, özel veya kamu kaynaklı karbon azaltım projeleriyle elde edilen karbon kredileri, ETS yükümlülüklerini karşılamak amacıyla kullanılabilecektir. Karbon piyasasından elde edilen gelirlerin ve idari cezaların belirli bir kısmı, yeşil teknoloji yatırımları, yenilenebilir enerji projeleri ve Ar-Ge faaliyetleri için ayrılacaktır. Bu finansman süreçleri, Türkiye Yeşil Taksonomisi esas alınarak yönlendirilecektir.
IV. İDARİ YAPTIRIMLAR VE DENETİM
Kanunun 14. maddesi, iklim değişikliğiyle mücadeleye ilişkin çeşitli fiiller için idari para cezaları öngörmekte olup, bu cezaların üst sınırı 50.000.000,00 TL olarak belirlenmiştir.
Denetim yetkisi, İklim Değişikliği Başkanlığı’na verilmiş olup, Bakanlık taşra teşkilatları da bu süreçte Başkanlığa destek vermekle görevlendirilmiştir.
V. DEĞERLENDİRME
İklim Kanunu Taslağı, Türkiye’nin iklim değişikliğiyle mücadelesini uzun vadeli bir vizyon çerçevesinde hukuki ve kurumsal zemine oturtmayı amaçlamaktadır. Kanun, sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ve iklim değişikliğine uyuma yönelik politikaları somut bir yapıya kavuştururken, aynı zamanda piyasa mekanizmaları ve kurumsal koordinasyonu da entegre etmektedir.
Emisyon Ticaret Sistemi gibi araçlarla karbon piyasasının işler hale getirilmesi, yerel düzeyde eylem planlarının zorunlu hale gelmesi ve kamu-özel sektör iş birliğine dayalı teşviklerin sisteme dahil edilmesi, kanunun en dikkat çeken unsurlarındandır. Tasarının yasalaşması durumunda, özellikle sanayi ve enerji sektörlerinde faaliyet gösteren kurum ve işletmeler açısından yeni yükümlülüklerin doğması beklenmektedir. Bu nedenle, sürecin dikkatle izlenmesi büyük önem taşımaktadır.