- Cari hesap nedir?
Hukuki işlemlerde, yapılan işlemlerden doğan alacaklar kural olarak derhal ödenmelidir. Ancak bu durum ilke olarak her defasında ayrı ayrı kişiler arasında geçen hukuki işlemlerde geçerli olur. Buna karşın, bazen ticari hayatta kişiler birbirleriyle belirli veya belirsiz sürelerde devamlı surette karşılıklı olarak mal veya hizmet alımı yapmakta, birbirleriyle karşılıklı olarak para alacaklısı olabilmektedirler.
Bu işlemlerde her defasında ayrı ayrı ödeme ve tahsilat yapılması zaman ve emek masrafına yol açacağından birbirleriyle sürekli bir şekilde mal, hizmet veya para ilişkisi içinde bulunan kişiler arasında her defasında ayrı ayrı ödeme yapma yerine alacakların belli bir hesaba kaydedilerek belli dönemler sonunda bir mahsup yaparak iki taraf açısından tek bir kalem borç çıkarılmasına cari hesap denilmektedir.
- Cari hesap sözleşmesi nedir?
Cari hesap sözleşmesi (“Sözleşme”), iki kişinin aralarındaki ilişkiden doğan alacaklarını tek tek ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç yöntemi ile uygulayarak hesap kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteme usulüne dayanan sözleşmeden ibarettir. Önemle belirtmek gerekir ki, bu Sözleşme’nin hukuki bağlayıcılık kazanması için taraflar arasında yazılı bir şekilde yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde, Sözleşme hukuken tarafları bağlamaz. Sözleşme’nin yazılı olarak yapılması ilgili kanun maddesinde de öngörüldüğü için bir geçerlilik şartı olarak kabul edilir.
Sözleşme, iki kişi arasındaki sürekli bir ilişki kaynaklı başlayan ve herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden dolayı devamlı olarak alacaklı veya borçlu olma durumuna denmektedir. Örnek olarak, tedarikçi-üretici ilişkisi verilebilir. Yazılı olarak yapılması gereken bu Sözleşme’nin tarafları arasındaki her türlü alacak ve borç kalemi Sözleşme konusuna dahildir.
Taraflar arasındaki alacakların ve borçların takas edildiği belirli hesap devreleri bulunmaktadır. Bu hesap devrelerinin zamanı geldiğinde yapılan takas sonucunda borç ve alacak arasında bir fark kalır, bu farka bakiye denmektedir. Bakiyenin hangi tarafın lehine olduğu fark etmeksizin karşı tarafa hemen ödeme yapılmaz, ilk alacak kalemi olarak kaydedilir. Bu şekilde her hesap devresi sonunda işlem devam eder ve Sözleşme süresi tamamlandığında hesaplanan bakiye ödenir.
- Sözleşmesiz cari hesap alacağı nedir?
Önceki borçlar tahsil edilmemesine rağmen taraflar arasındaki ticari ilişkinin devam etmesi durumuna açık hesap ilişkisi (sözleşmesiz cari hesap) denilmektedir. Açık hesap ilişkisinde taraflar tek taraflı ya da karşılıklı olarak alacaklarını hesaba kaydedip belirli hesap dönemlerine bağlı kalmaksızın hesaplaşma yaptıklarından, bu ilişkiye Türk Ticaret Kanunu’ndaki cari hesaba ilişkin hükümler uygulanmayacaktır.
- Hangi tür alacaklar Sözleşme’ye konu olabilir?
Cari hesaba ilişkin konuları düzenleyen kanun maddesine göre alacak ve borçlar takas usulüne göre yapıldığından Sözleşme’ye konu olan alacaklar takas edilebilir olmalıdır. Günlük hayatta cari hesabın en çok görüldüğü alacak modeli para alacaklarıdır. Tarafların para alacağı haricinde aynı türden misli mallar üzerinden de Sözleşme kurmaları mümkündür.
- Cari hesap mutabakatı sözleşmesi nedir?
İşletmeler, ticari ilişki içinde oldukları diğer firmalarla alacak ve borç bakiye kontrolünü cari mutabakat ile yaparlar. Bakiyelerin birbirini tutup tutmadığını karşılaştırma işine ve bu işi yapmayı sağlayan belgeye cari mutabakat sözleşmesi denir. Şayet iki tarafın da hesapları konusunda anlaşması halinde taraflar mutabık sayılmakta ve ortada bir alacak ya da verecek kalmamaktadır. Ticari ilişkinin daha sağlıklı ve güvenli yapılması için tavsiye edilen cari mutabakatın her ay sonunda düzenli olarak yapılmasıdır.
- Sözleşme’yi kimler yapabilir?
Sözleşme taraflarının karşılıklı olarak hem alacaklı hem de borçlu olduğu bu hukuki ilişkide, tacir olan veya olmayan herkes bu Sözleşme’yi yapabilmektedir. Diğer bir deyişle, Sözleşme taraflarının tacir olma zorunluluğu bulunmaktadır, tacir olmayan iki kişi de yapabilmektedir. Fakat, cari hesap konusu Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlendiği için taraflar tacir olmasa dahi aralarındaki ilişkiden dolayı ticari iş kapsamında değerlendirilecek olup ilgili kanunun cari hesap konusunun düzenlendiği hükümlerine tabi olacaklardır.
Yeniden bir tanım yapmak gerekirse, sürekli bir ticari ilişki içerisinde olan ve tarafların tacir olup olmadığı önem arz etmeksizin yazılı olarak yaptığı cari hesap konulu işleme Sözleşme denmektedir.
- Sözleşme’nin sona erdiği haller nelerdir?
Sözleşme’nin sona ermesi taraflarca kararlaştırılan sürenin tamamlanması halinde gerçekleşebilir. Bununla beraber, taraflarca yapılan Sözleşme kapsamında bir süre belirlenmemiş ise taraflardan herhangi birinin fesih ihbarında bulunması ile sonlanabilir. Bahsi geçen tarafların birinin iflası sebebiyle de Sözleşme kendiliğinden hükmünü yitirmiş olur.
Değinmek gerekir ki, süreli Sözleşme yapan taraflardan birinin Sözleşme süresi dahilinde ölüm veya kısıtlılık (akıl zayıflığı, madde bağımlılığı vb.) durumları meydana gelirse her iki taraf ve kanuni temsilcileriyle halefleri on gün önceden bildirmek koşulu ile Sözleşme’yi feshedebilir. Fakat, artan tutarın ödenmesi, hesabın Cari Hesap Bakiyesi başlığı altında değinilen usulünce kapatılması gereken tarihte istenmektedir.
- Sözleşme zamanaşımına uğrar mı?
Sözleşme, Türk Ticaret Kanunu’nun ilgileri hükümleri uyarınca Sözleşme’nin sona erdiği tarihin üzerinden beş yıl geçmesi ile zamanaşımına uğramaktadır.